یکی از مهم‌ترین تخصص ها در دنیای کسب و کار‌های امروز، بازاریابی است. تفاوتی ندارد که چه کسب و کاری را به تازگی راه اندازی کرده یا دارید اداره می‌کنید، همیشه بازاریابی نقش اساسی در پیشبرد اهداف کسب و کار شما خواهد داشت. در واقع اگر محصولات و خدمات شما به دیگران معرفی نشوند، اگر مشتریان جذب نشوند، تمام سرمایه شما به هدر خواهد رفت.
در زمینه بازاریابی و کسب و کار و به طور کلی انواع استارتاپ‌ها، همواره روش‌ها و اصطلاحاتی جدید و قدیمی، به عنوان راهکار معرفی می‌شوند، گاهی این اصطلاحات بسیار پر زرق و برق به نظر می‌رسند و ممکن شما را به عنوان صاحب یک کسب و کار، به خود جلب کنند.
در میان این اصطلاحات و شیوه‌های نوین بازاریابی و بر پایی استارتاپ‌ها یک اصطلاح نسبتاً جدید به نام هک رشد وجود دارد. شاید در همین لحظه اول به ذهن شما خطور کند که هک رشد، یکی دیگر از راهکار‌های بازاریابی است و دیر یا زود از مد می افتد و تاریخ انقضای آن می‌رسد. اجازه دهید در این مطلب به موضوع هک رشد بپردازیم و از سودمند بودن یا نبودن آن مطمئن شویم.
هک رشد چیست؟
برای معرفی و مطالعه هک رشد یا Growth Hacking می‌توانیم تاریخچه پیدایش آن را بررسی کنیم. هک رشد شامل آزمایش ها و شناسایی روش‌هایی است که در زمان کم و با سرعت زیاد باعث رشد کسب و کار می‌شوند. بنابراین می‌توانیم بگوییم که هک رشد میانبری است که بوسیله آن می‌توانیم شیوه‌های بازاریابی سریع‌تر و کم هزینه‌تری را برای رشد کسب و کار به اجرا در بیاوریم.
و اما درباره تارخچه هک رشد: در سال ۲۰۱۰ یک متخصص بازاریابی و اجرای استارتاپ به نام شان الیس، برای اولین بار مفهوم هک رشد را ارائه کرد. آقای الیس به عنوان یک متخصص بازاریابی وارد پروژه های استارتاپی می‌شد و بر اساس قرار داد موقت، روش‌های سریع و کارآمدی را به اجرا در می‌آورد که باعث می‌شد پروژه در زمان بسیار کمی به سرعت رشد کند و در مسیر ابتدایی و موفق خود قرار بگیرد. در این مرحله وظیفه او در پروژه به پایان می‌رسید و به پروژه بعدی می‌رفت. در اینجا یک مشکل وجود داشت، آقای الیس کار خود را به بهترین شکل انجام می‌داد و به شکل قابل قبولی پروژه استارتاپ را هدایت می‌کرد ولی وقتی قرار بود شرکت را برای پروژه جدید ترک کند، جایگزین مناسبی برای خود پیدا نمی‌کرد. او برای بازاریابان و متخصصان جایگزین، بسیاری از رزومه‌های پیشنهادی را مطالعه می‌کرد ولی نگرانی برای پیدا کردن جایگزین مناسب همچنان برای او وجود داشت. او اعتقاد داشت که تنها رزومه قوی در بازاریابی با شیوه‌های معمول، نمی‌تواند پروژه های استارتاپ یا کسب و کار را نجات دهد یا در مسیر موفقیت نگه دارد. برای اینکه در کوتاه‌ترین زمان با کمترین هزینه، بازاریابی برای کسب و کار، انجام شود، تجربه‌های قدیمی بازار یابی یا تحصیلات دانشگاهی کفایت نمی‌کرد. این حساسیت، مخصوصا، در مراحل اولیه در استارتاپ، بیشتر نمود می‌کرد زیرا لازم بود برای یک کسب و کار نوپا، تلاش بیشتری صورت بگیرد تا به حاشیه امن برسد.
اینجا بود که آقای الیس یک مفهوم به نام هک رشد را ایجاد کرد و به دنبال آن برای آگهی شغلی به جای استفاده از عنوان بازاریاب از عنوان هکر رشد استفاده کرد. او می‌خواست به جای بازاریاب یک هکر رشد را جایگزین خود کند.
برای تعریف این عنوان شغلی جدید، آقای الیس توضیح داد که هکر رشد عنوانی بالاتر یا پایین‌تر از بازاریاب نیست بلکه یک هکر رشد باید تمام تمرکز خود را تنها و تنها روی رشد سریع کسب و کار بگذارد.
با این حساب تا اینجای مطلب متوجه شدیم که هک رشد جایگزین بازاریابی نیست و کلاً از آن موضوع، جدا است. در عین حال مانند مقوله بازاریابی، هک رشد می‌تواند یکی از ارکان مهم و ضروری یک کسب و کار نوپا باشد.
حالا شاید برای شما این سؤال پیش بیاید که تفاوت هکر رشد با بازاریاب چیست؟ زیرا یک بازاریاب هم نهایتاً این هدف را دارد که به رشد کسب و کار کمک کند. همان‌طور که گفتیم هکر رشد تمام تمرکز خود را روی رشد می‌گذارد و بقیه موارد را در نظر نمی‌گیرد بلکه به هر ترتیبی شده، موقعیتی را فراهم می‌آورد که کسب و کار در مسیر موفقیت قرار بگیرد و در زمان کمی معرفی شده و همه گیر شود. هر چقدر تمرکز هکر رشد بر روی هدفش بیشتر و تخصصی تر باشد، این عنوان شغلی با عنوان سنتی بازاریاب، فاصله می گیرد.
بهترین زمینه برای اجرای هک رشد چیست؟
در حقیقت بهترین زمینه و بستر برای هک رشد توسط اینترنت، ایجاد شده است. کمی به گذشته بر می‌گردیم وقتی که کسب و کار‌ها و تجارت تنها محدود به ارائه و فروش محصولات بود. وقتی اینترنت به وجود آمد همه چیز تغییر کرد در اینترنت لازم نبود که حتماً محصول یا خدماتی را به فروش برسانید بلکه این امکان وجود داشت تا ایده‌های خاص و تازه را هم ارائه کرده و درآمدی، کسب کنید.
وقتی مفهوم ارائه و توزیع کالا به طور کلی در اینترنت تغییر کرد، شرایط و بستر مناسبی بوجود آمد تا نقش هک رشد، بیش از پیش روشن شود.
حالا می‌خواهیم بدانیم چگونه این تغییر در مفهوم محصول و توزیع، زمینه را برای هک رشد فراهم کرد. وقتی محصولات محدود به اشیای فیزیکی نیستند، مشخص است که برای معرفی و بازاریابی برای آن‌ها هم باید از روش‌های دیگری استفاده کرد. یک نرم‌افزار کاربردی را در نظر بگیرید. این نرم‌افزار می‌تواند بستری برای بازاریابی و معرفی خودش باشد ولی یک محصول فیزیکی، چنین خصوصیتی ندارد.از طرفی وقتی مفهوم محصول در بستر اینترنت تغییر کرد، به دنبال آن مفهوم توزیع دچار تغییرات بزرگی شد. برای مثال برای توزیع یک محصول دیگر لازم نیست به امکانات سنتی گذشته مانند بیلبرد‌ها و پیام‌های بازرگانی تلویزیونی بسنده کنید. بسته به محصولی که در اینترنت ارائه می‌دهید، راه‌های زیادی برای توزیع محصول وجود دارد و بسته به راه‌هایی که برای توزیع انتخاب می‌کنید، هک رشد می‌تواند به شما کمک کند تا در مراحل اولیه کسب و کار آن را در مسیر خوبی نگه دارید.
آیا هک رشد تنها برای استارتاپ‌ها مناسب است؟
پیش از این گفتیم که هک رشد در استارتاپ‌ها می‌تواند نقش مهمی داشته باشد زیرا با استفاده از میانبر‌های هک رشد با منابع و سرمایه کم، می‌توان نتیجه خوبی به دست آورد. ولی هک رشد تنها برای استارتاپ‌ها کاربرد ندارد. تصور کنید شرکتی بزرگ با منابع و سرمایه های قابل توجه، دچار بحران شود، در اینجاست که با راهکار های هک رشد، در زمانی بسیار کم، مدیریت بحران، ممکن می‌شود. حتی لازم نیست که در شرکت‌های بزرگ حتماً بحرانی بوجود بیاید، وقتی هک رشد در کسب و کار‌های نوپا و دارای منابع کم، می‌تواند نتیجه بدهد، قطعاً در شرکت‌های بزرگ می‌تواند نتایج بزرگ و چشمگیری به همراه داشته باشد.
توجه داشته باشید که هک رشد شاید به عنوان وظیفه اصلی یک هکر رشد، تلقی شود ولی می‌تواند به عنوان ایدئولوژی کلی شرکت هم مورد استفاده قرار بگیرد. در تمام تیم های کاری که در پروژه فعالیتی دارند، این نقطه نظر می‌تواند باعث شود که شرکت در زمانی کم و با هزینه‌ای کم، بازدهی بیشتری داشته باشد.
جمع‌بندی
در آخر می‌توانیم جمع‌بندی کلی از هک رشد را بررسی کنیم. هک رشد میانبری است که کسب و کار را با هزینه کم و سرعت بالا در مسیر موفقیت قرار می‌دهد. یک هکر رشد تمام تمرکز خود را روی سرعت رشد کسب و کار قرار می‌دهد و از تمام فرصت‌ها و امکانات موجود استفاده می‌کند تا به نتیجه دلخواه برسد حالا اگر این فرصت‌ها و امکانات وجود نداشته باشند، هکر رشد آن را ایجاد خواهد کرد. نهایتاً اینکه هک رشد نه تنها برای شرکت‌های نوپا که برای شرکت‌های بزرگ و تثبیت شده هم می‌تواند کارآمد باشد.